27 września 2023 r. w Muzeum Zamkowym w Malborku uroczyście otwarta została nowa wystawa pt.: „Nigra crux mala crux. Czarna i biała legenda zakonu krzyżackiego”. To ostatnia wystawa z cyklu wystawienniczego, który opowiada o historii malborskiego zamku wpisując go w kontekst historii europejskiej. Poprzednie ekspozycje to „Mądrość zbudowała sobie dom. Państwo krzyżackie w Prusach” (2019), „Regnum defendo ense et alis tego stricto. Malbork w Prusach Królewskich” (2021) oraz „Zatem Najświętsza Maria Panna musi oglądać swoją sprofanowaną siedzibę – Malbork między polityką a sacrum (1772-1856)”.
W uroczystości udział wzięło wielu znakomitych gości, w tym ks. bp dr hab. Michał Janocha, Przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwo Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski, obecny wielki mistrz zakonu krzyżackiego Frank Bayard wraz z braćmi zakonu oraz były wielki mistrz Arnold Othmar Wieland, Konsul Honorowy Republiki Łotewskiej Krzysztof Figel, Konsul Honorowy Królestwa Danii Julian Skelnik, wojewódzcy konserwatorzy zabytków, przedstawiciele władz miasta i powiatu, przewodnicy i pracownicy Muzeum. Obecni byli również współautorzy wystawy oraz dyrektorzy instytucji i osoby wypożyczające eksponaty.
Podczas spotkania na dziedzińcu Zamku Wysokiego krótkie wykłady wygłosili Frank Bayard, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, Roman Czmełyk, dyrektor Lwowskiego Muzeum Historycznego, dr hab. Igor Kąkolewski, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, będącego partnerem wystawy, prof. Udo Arnold, niemiecki historyk, który od 50 lat zajmuje się historią zakonu oraz dr hab. Janusz Trupinda, dyrektor MZM. Dyrektor podziękował również symboliczną różą wszystkim, którzy przyczynili się do powstania "Nigra crux mala crux". Po zakończeniu uroczystości goście mieli okazję zwiedzenia nowej ekspozycji.
Temat nowej wystawy jest bardzo nowatorski, ponieważ jest to pierwsza próba zmierzenia się z mitami i stereotypami na temat zakonu krzyżackiego. Jak wspomniał dyrektor MZM i kurator wystawy dr hab. Janusz Trupinda, to zaproszenie do refleksji, do przemyślenia tego wszystkiego, co związane jest z pamięcią, a pamięć to nie to samo, co historia. Pamięć o krzyżakach jest nadal bardzo emocjonalna, dlatego, że ta historia jest częścią tradycji narodowej Polski, Niemiec, Litwy. Na wystawie jest mnóstwo wątków, więcej pytań niż odpowiedzi.
Z kolei Aleksander Masłowski, kierownik Zamku w Sztumie i jednocześnie jeden z organizatorów wystawy podkreślił, że chciałby, aby ta wystawa pokazała wielowątkowość opowieści o legendzie krzyżackiej. Ta legenda była początkowo absolutnie czarno-biała, biała po stronie krzyżackiej i czarna po stronie polskiej, potem po niemieckiej stronie znowu biała, po polskiej dalej czarna, a z czasem ta legenda sobie szarzała. Ta opowieść pokazuje, jak pewne rzeczy odchodzą do historii i potem nieoczekiwanie z niej wracają.
Integralną częścią wystawy jest oczywiście prezentacja „tradycji grunwaldzkiej”, kolejnych rocznic celebrowania zwycięstwa pod Grunwaldem i prób zatarcia porażki. Spośród wielu obrazów na ekspozycji, które przestawiają bitwę, największym i najważniejszym jest obraz autorstwa uczniów Jana Matejki Zygmunta Rozwadowskiego i Tadeusza Popiela, namalowany w 1910, a pochodzący ze zbiorów Muzeum Historycznego we Lwowie. Obraz o wymiarach 10x5 m można będzie zobaczyć przez kolejne 2 lata w Wielkim Refektarzu na Zamku Średnim. Namalowany został z okazji przypadającej wówczas 500. rocznicy bitwy, gdyż komitet organizacyjny obchodów nie mógł porozumieć się z właścicielem obrazu Jana Matejki. Po uroczystościach zaginął i został odnaleziony dopiero w 1989 r. we Lwowie.
Jak informuje Muzeum Zamkowe, na wystawie znajduje ponad trzysta oryginalnych eksponatów z 35 instytucji oraz osób prywatnych z Polski, Litwy Niemiec, Włoch, Austrii prezentowanych w czterech pomieszczeniach. Wśród nich znajdują się m.in. średniowieczne kodeksy krzyżackie, Madonna szafkowa z Klonówki, znakomite nowożytne i XIX-I XX-wieczne obrazy, rysunku, grafiki (w tym dzieła Jana Matejki, Wojciecha Gersona, Juliusza i Wojciecha Kossaków), ekslibrisy, medale, odznaczenia, dokumenty, plakaty, znaczki pocztowe, książki, fotografie i materiały filmowe oraz współczesne gadżety o tematyce krzyżackiej i grunwaldzkiej. Wiele z nich po raz pierwszy pokazywanych jest w Malborku, tworząc wyjątkową perspektywę, w której dobrze widać funkcjonowanie zamku Malbork i jego społeczną percepcję.
Wystawa będzie czynna do 15 stycznia 2024 r., natomiast obraz pozostanie na zamku przez kolejne 2 lata. Po raz pierwszy w historii będzie można oglądać wystawę czasową nie kupując biletu na zwiedzanie całego zamku. Przewodnicy będą czekać o określonych porach na zwiedzających, chętnych do obejrzenia tylko tej ekspozycji.
Podczas spotkania na dziedzińcu Zamku Wysokiego krótkie wykłady wygłosili Frank Bayard, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, Roman Czmełyk, dyrektor Lwowskiego Muzeum Historycznego, dr hab. Igor Kąkolewski, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, będącego partnerem wystawy, prof. Udo Arnold, niemiecki historyk, który od 50 lat zajmuje się historią zakonu oraz dr hab. Janusz Trupinda, dyrektor MZM. Dyrektor podziękował również symboliczną różą wszystkim, którzy przyczynili się do powstania "Nigra crux mala crux". Po zakończeniu uroczystości goście mieli okazję zwiedzenia nowej ekspozycji.
Temat nowej wystawy jest bardzo nowatorski, ponieważ jest to pierwsza próba zmierzenia się z mitami i stereotypami na temat zakonu krzyżackiego. Jak wspomniał dyrektor MZM i kurator wystawy dr hab. Janusz Trupinda, to zaproszenie do refleksji, do przemyślenia tego wszystkiego, co związane jest z pamięcią, a pamięć to nie to samo, co historia. Pamięć o krzyżakach jest nadal bardzo emocjonalna, dlatego, że ta historia jest częścią tradycji narodowej Polski, Niemiec, Litwy. Na wystawie jest mnóstwo wątków, więcej pytań niż odpowiedzi.
Z kolei Aleksander Masłowski, kierownik Zamku w Sztumie i jednocześnie jeden z organizatorów wystawy podkreślił, że chciałby, aby ta wystawa pokazała wielowątkowość opowieści o legendzie krzyżackiej. Ta legenda była początkowo absolutnie czarno-biała, biała po stronie krzyżackiej i czarna po stronie polskiej, potem po niemieckiej stronie znowu biała, po polskiej dalej czarna, a z czasem ta legenda sobie szarzała. Ta opowieść pokazuje, jak pewne rzeczy odchodzą do historii i potem nieoczekiwanie z niej wracają.
Integralną częścią wystawy jest oczywiście prezentacja „tradycji grunwaldzkiej”, kolejnych rocznic celebrowania zwycięstwa pod Grunwaldem i prób zatarcia porażki. Spośród wielu obrazów na ekspozycji, które przestawiają bitwę, największym i najważniejszym jest obraz autorstwa uczniów Jana Matejki Zygmunta Rozwadowskiego i Tadeusza Popiela, namalowany w 1910, a pochodzący ze zbiorów Muzeum Historycznego we Lwowie. Obraz o wymiarach 10x5 m można będzie zobaczyć przez kolejne 2 lata w Wielkim Refektarzu na Zamku Średnim. Namalowany został z okazji przypadającej wówczas 500. rocznicy bitwy, gdyż komitet organizacyjny obchodów nie mógł porozumieć się z właścicielem obrazu Jana Matejki. Po uroczystościach zaginął i został odnaleziony dopiero w 1989 r. we Lwowie.
Jak informuje Muzeum Zamkowe, na wystawie znajduje ponad trzysta oryginalnych eksponatów z 35 instytucji oraz osób prywatnych z Polski, Litwy Niemiec, Włoch, Austrii prezentowanych w czterech pomieszczeniach. Wśród nich znajdują się m.in. średniowieczne kodeksy krzyżackie, Madonna szafkowa z Klonówki, znakomite nowożytne i XIX-I XX-wieczne obrazy, rysunku, grafiki (w tym dzieła Jana Matejki, Wojciecha Gersona, Juliusza i Wojciecha Kossaków), ekslibrisy, medale, odznaczenia, dokumenty, plakaty, znaczki pocztowe, książki, fotografie i materiały filmowe oraz współczesne gadżety o tematyce krzyżackiej i grunwaldzkiej. Wiele z nich po raz pierwszy pokazywanych jest w Malborku, tworząc wyjątkową perspektywę, w której dobrze widać funkcjonowanie zamku Malbork i jego społeczną percepcję.
Wystawa będzie czynna do 15 stycznia 2024 r., natomiast obraz pozostanie na zamku przez kolejne 2 lata. Po raz pierwszy w historii będzie można oglądać wystawę czasową nie kupując biletu na zwiedzanie całego zamku. Przewodnicy będą czekać o określonych porach na zwiedzających, chętnych do obejrzenia tylko tej ekspozycji.
